Infantile hemangioma

1. คืออะไร?

Infantile Hemangioma (IH) เป็นเนื้องอกหลอดเลือดชนิดไม่ร้ายแรง (benign vascular tumor) ที่เกิดจากการเจริญเติบโตผิดปกติของเส้นเลือดฝอยในชั้นผิวหนังหรือใต้ผิวหนัง

มักปรากฏในช่วง 1–4 สัปดาห์หลังคลอด โดยมีลักษณะเด่นคือเจริญเติบโตเร็วในช่วงแรกของชีวิต (proliferative phase) และจะค่อย ๆ หดตัวลงเองตามธรรมชาติ (involution phase)

ประเภทของ IH ตามรูปลักษณ์:

Superficial IH: เนื้องอกหลอดเลือดชนิดตื้น มีสีแดงสดคล้ายสตรอเบอร์รี่ พบบริเวณผิวหนังชั้นบนสุด
Deep IH: เนื้องอกหลอดเลือดชนิดลึก ก้อนนูนจากใต้ผิว สีม่วงหรือสีผิวปกติ อาจคลำเจอแต่ไม่เห็นสีแดงชัดเจน
Mixed IH: เนื้องอกหลอดเลือดชนิดผสม มีลักษณะเป็นก้อนใต้ผิวหนังและมีสีแดงสดด้านบน

2. พบบ่อยแค่ไหน?

พบประมาณ 4–5% ของทารกแรกเกิด
พบมากใน เพศหญิง, ทารกคลอดก่อนกำหนด, และทารกที่มีน้ำหนักน้อย

3. พบบริเวณใดของร่างกาย?

ใบหน้าและศีรษะ (ประมาณ 60%)
ลำตัว (ประมาณ 25%)
แขน ขา (ประมาณ 15%)

สามารถเกิดได้ที่ผิวหนัง หรือแม้แต่ในอวัยวะภายใน เช่น ตับ ทางเดินอาหาร

4. วินิจฉัยอย่างไร?

สามารถวินิจฉัยได้จากประวัติและการตรวจร่างกายโดยแพทย์: ประเมินลักษณะ สี ขนาด พื้นผิว ตำแหน่ง

อาจมีการส่งตรวจเพิ่มเติมในกรณีที่ไม่แน่ใจจากการตรวจร่างกาย หรือเพื่อประเมินภาวะอื่นร่วมด้วย

Ultrasound / Doppler: การทำอัลตราซาวน์ ดูลักษณะของก้อน
MRI / MRA: ประเมินรอยโรคลึก หรือกรณีสงสัยกลุ่มอาการร่วม
Biopsy: ไม่จำเป็น ยกเว้นกรณีที่ต้องแยกจากเนื้องอกอื่น

5. พัฒนาการของ IH ในแต่ละระยะ

Proliferative Phase (โตเร็ว): 0–5 เดือนแรก โตเร็วที่สุด อาจมีสีแดงเข้ม/ก้อนนูน
Plateau Phase (คงที่): 6–12 เดือน ขนาดมักไม่เปลี่ยนแปลงมาก
Involution Phase (หดตัว): ตั้งแต่ 1–10 ปี รอยโรคค่อย ๆ จางลง/แบนลง แต่ไม่หายสนิทในทุกราย

Infantile Hemangioma (IH) โดยเฉพาะในระยะที่กำลังโต (proliferative phase)

มักจะมีอุณหภูมิผิวหนังสูงกว่าบริเวณอื่นเล็กน้อย เพราะว่าในช่วงที่ IH กำลังเจริญเติบโต:

มีการสร้าง หลอดเลือดใหม่จำนวนมาก
การไหลเวียนของเลือดในบริเวณรอยโรคสูงกว่าปกติ
หลอดเลือดฝอยขยายตัว (vasodilation) ทำให้เลือดไหลผ่านมากขึ้น

→ สิ่งเหล่านี้ส่งผลให้ผิวบริเวณนั้นมี อุณหภูมิสูงกว่า เล็กน้อยเมื่อสัมผัส

สามารถใช้เป็น ตัวช่วยประเมินระยะการเจริญเติบโตของ IH ได้ในบางกรณี เช่น:

หากรอยโรคอุ่นอยู่ → อาจยังอยู่ใน proliferative phase
หากเริ่มเย็นลงและแบนลง → เป็นสัญญาณว่าเข้าสู่ช่วง involution แล้ว

บางครอบครัวใช้ เครื่องวัดอุณหภูมิอินฟราเรดแบบไม่สัมผัส วัดอุณหภูมิเทียบกับด้านตรงข้ามสม่ำเสมอ เพื่อดูแนวโน้ม

6. ภาวะแทรกซ้อนที่ควรระวัง

Ulceration (แผลเปิด): พบได้ถึง 10–15% โดยเฉพาะบริเวณปาก ก้น หรือผิวหนังที่ถูกเสียดสี
เลือดออก/ติดเชื้อ บริเวณแผล
รบกวนอวัยวะ: ถ้าอยู่ใกล้ตา ปาก จมูก หรืออวัยวะภายใน
ผลหลังยุบ: อาจมีผิวหนังเหี่ยวย่น รอยบุ๋ม สีผิวไม่สม่ำเสมอ อาจจะต้องการรักษาด้วยเลเซอร์หรือศัลยกรรมผิวหนังเพื่อเสริมความเรียบเนียน

7. การดูแลแผลจาก IH

ควรปรึกษาวิธีการดูแลแผลจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อป้องกันการติดเชื้อและความเจ็บปวด โดยเฉพาะหากมี IH ในบริเวณที่ดูแลยากเช่นใต้บริเวณผิวหนังที่สวมใส่ผ้าอ้อม

ล้างแผลด้วยน้ำเกลือปลอดเชื้อ วันละ 1–2 ครั้ง
ทายาปฏิชีวนะเฉพาะที่ เช่น Mupirocin
ปิดแผลด้วยแผ่น silicone dressing ที่ไม่ติดผิว เช่น Allevyn
ยาแก้ปวด เช่น paracetamol หากจำเป็น
หลีกเลี่ยงแรงเสียดสีและเสื้อผ้ารัดแน่น
หากบวม แดง หนอง กลิ่นผิดปกติ → พบแพทย์ทันที

8. แนวทางการรักษา

1. เฝ้าระวัง (Watchful waiting): สำหรับ IH เล็กและไม่มีภาวะแทรกซ้อนสามารถติดตามดูอาการเป็นระยะ โดยไม่ต้องใช้ยารักษา เนื่องจากเนื้องอกสามารถเล็กลงได้เอง

2. ยา Propranolol (Beta-blocker):

เป็นการรักษาหลัก (รับรองโดย WHO)
ลดขนาดรอยโรคและเร่งการหดตัว
อาจมีผลข้างเคียง เช่น หัวใจเต้นช้า น้ำตาลต่ำ

3. ยาทา Timolol (topical beta-blocker):

ใช้ใน IH แบบตื้น (superficial) และมีขนาดเล็ก
สามารถเริ่มใช้ตั้งแต่ช่วง proliferative phase
อาจมีอาการระคายเคืองเฉพาะที่

4. Corticosteroids: หากใช้ propranolol ไม่ได้ หรือในภาวะเฉียบพลัน

5. เลเซอร์ Pulsed Dye Laser ใช้ในกรณีที่ IH มีแผลหรือเพื่อปรับลักษณะผิวหลังจาก IH หดตัว

ใช้รักษาแผล, ลดสีแดง, หรือผิวไม่เรียบหลังยุบ
อาจต้องทำหลายครั้ง

6. การผ่าตัด:

สำหรับ IH ที่ไม่ตอบสนองต่อยา มีแผลที่รักษายาก หรือมีรอยเหี่ยวย่นถาวรหลังยุบ

9. กลุ่มอาการที่เกี่ยวข้อง

PHACE Syndrome: กลุ่มอาการที่เกี่ยวข้องกับ IH ขนาดใหญ่บริเวณใบหน้า ร่วมกับความผิดปกติของสมอง, หลอดเลือด, หัวใจ, และดวงตา (อ่านเพิ่มเติม PHACE Syndrome )
LUMBAR Syndrome: กลุ่มอาการที่เกี่ยวข้องกับ IH บริเวณลำตัวส่วนล่าง ร่วมกับความผิดปกติของกระดูกสันหลัง, ทางเดินปัสสาวะ, และอวัยวะเพศ